चिछोग नाङला दा दाक्पी ङोशी ताङ लुक्सो ताङ खोङतिवी अस्तित्व ज्योकुला थोकु छिक्ला के याङना भाषा सिवी । ति नाङला पयुलकी काङग्युकी छयोक्ला ज्युवु मिरिग नाङगी श्यार्वा तिवितिङ रङगी ताम ताङ क्षो वाइ। श्यार्वा तिवी थोकु छिग याङना केला श्यार्वी ताम सिवी। श्यार्वी के पेकी भोट बर्मेली तामागी नाङला खेलगिवी । छिक्की खेन्पा याङना भाषाविद तिवी सुङसेते न्यी शेर्वी ताम भोट बर्मेलीकी नाङलासाङ बोडिश शाखा नाङला खेल्गी । बोडिस शाखाला ख्येलु श्यार्वा्तिवी खाक्छयेक्याने वैज्ञानिक विशेषता नाङला इन् ।
श्यार्वा्तिवा राङगी खाङबा खाङबाला श्येर्वी ताम राङ लोपुक्यानी खोङ तिवा ताम ङयाम्क्ष्या मागल वाइ ति क्यासिनाङ लाका ताङ लोप्ज्युङकी थोकला रङगी दाशाना यम्बा चिछोग नाङला क्यान ढोप लुक्सोकी जोन ज्यकी ङिमाला श्यार्वी के याङना तामला अराउरा किरु मिमाङ्ग तिवा ङ्युङ्मु गल्सिमा ज्युकी ङिमाला श्यार्वी के ङयाम्क्षा ढोप तेन् तेन यिन् । श्यार्वी के नाङला थाषिका मेसिनाङ दाशा नाछोकला देतु श्यार्वा तिवी थोकु श्यार्वा छिक्ला खक्छे क्योन ललाइ ललाइ छिक्ला खेप्पार सिसिन वाइ।
श्यार्वा तिवि सम्बोटा लिपि थोकिन वान वाइ । सम्बोटा लिपिकी यार्गे शताब्दी दिनलाराङ पयुलला गलु ताङ पयुलन्ये पेला गल्ने दिकी यार्गे याङना विकाश गलु यिन सिने भाषाविद् तिवि सुङस्येत ज्योकिन् वान वाइ । श्यार्वा तिवि थोकी वाउ सम्बोटा लिपिला सतजेत खल्सुम स्वरवयर्ण ज्यिा ताङ उपस्वर वर्ण क्याने वाइ । तुकराङ क्यानी ङोन्ज्युङ च्युथम्बा जेज्युक ङिताङ याङज्युक तुकराङ क्यानी मिङमा खलजिक वाइ ।
पयुलला श्यार्वी के की यार्गेको छुला ल्हाप यिन् सिसिन् पयुलकी अन्तरिम चठिमला याङना चठिम ल्हेनचोक छोक्पी पयुलला लोपु तेरी कि याङना तामला ग्यालखापकी के यिन सिने मान्यता भिन्सिमा लोप्ज्युङकी थोकला साङ जिन्डा ङावा स्येक्ला तेरी छिक्ला लोप्ज्युङलाङ थुपु व्यबस्था क्याउ यिन् ति क्यासिनाङ श्यार्वा तिवि छिक्ला ल्यामु क्याने जेन थोवु लोपज्युङ कि माथुपु वाइ । पाठय्क्रम विकास केन्द्रकी जिन्डा ङ स्येक तेप प्रकाशन क्यान वाइ । ति क्यासिनाङ दि लोप्ज्युङकी थोक्ला याङना लोप्ज्युङ किरुला मिन्दा क्यान कपकी थोकला लोपुतिला तिराङ जोउ दोके नोक । ति लाका साङ खाक्छे वतु लोपेनकी कोशा मेतु, मर्चाकी ङ्युङ्मु, तेप गोतु पर्ला थोङगु प्रभावकारिताकी खाक्छेकी जोशा ल्येन्सी दिङ ल्यामु क्यानी कार्यन्वयनला हुङ माथुप वाई ।
पयुलला २०४७ की प्रजातन्त्रकी ज्युकला सिसिन् श्यार्वी के ला च्याई यिन्सिनाङ्ग यर्गे गाल् वाई । २०५१ ला पयुल स्युङकी थोकने तोङ्गिन वान् वतु लुङठिन रेडियो नेपालला ङिमी टेङ श्यार्वी केला सङग्यूर तोङगिन वान वाई सिसिन् २०५४ ला श्यार्वी के की ल्यारिम श्यार्वी ढोलुग साङ जा दावी ङिन् नरी तोङगिन् वान् वाई । दुकराङ क्यानी ज्युकी ङिमाला चिछोग नाङला वतु लुङ्ठिन तिवी साङ श्यार्वी के ला ल्यारिम तिवा जोनी तोङ्गिन् वान् वाई । श्यार्वी के ग्याढागकी थोकला राङ ल्हाप यिन् सिसिन् ३०६५ ला पयुल स्यूङकी छ्योग्ने प्रकाशन कियी वाउ गोर्खापत्रकी नयाँ नेपाल पेजला साङ श्यार्वी के की साङग्यूर ताङ श्यार्वी केला लेख रचना तिवा साङ ला ल ङिमा ङि प्रकाशन कियी वान् वाई । दुकराङ क्यानी ग्याढागकी थोकला याङना सारगोत्पा तिवा श्यार्वा तिवा साङ माङ ल्हाक्पा सिसिन् ल्हाक्पा हुङ गोकी ताङ श्यार्वी ताम, क्ष्यो, रिग्स्युङ, ढोलुग ताङ किताङ नाताङ तिवा ग्याढागकी थोकन्ये जम्बुलिङ्गला फेल्ने वतु श्यार्वा तिवाला ख्याप्डा तेर गोकी सिने गो छुवु छोक्पा यामबु श्यार्वी ग्याढाग छोक्पी साङ नासम पत्रिकाकी क्ष्योगन्ये श्यार्वी के ला साङग्यूर ताङ श्यार्वी केला टिउ लेख रचना तिवा प्रकाशन कियी वान वाई । श्यार्वी केला राङ ज्युकी ङिमाला अनलाईनकी ग्युने साङ श्यार्वी साङग्यूर ताङ लेख रचना तिवा प्रकाशन क्यानी श्यार्वी के ला यार्गे जोप मिग्युलकी तोङ्गिन् वान् वाई । श्यार्वी केला ज्यकी पेजा याङना श्यार्वी स्योनो तिवाला लोपुकी मिग्युल खुन्ने श्यार्वी चिछोग नाङला मञ्जुश्री लोप्टा चुने श्यार्वी के न्ये लोप्ज्युङ तेरी वाने वाई । दुक क्याने ल्हाप यिन् सिसिन श्यार्वी के समृद्ध वासिनाङ दिकी सुङक्योप किरुला पयुल स्यूङकी छ्योग्ने याङना ग्याल्खापकी छ्योगन्ये हारिङकी ङिमा सकला दुके फेन थोउ ल्यारिम तिवा खुन हुङ माथसप वाई । ति क्यासिनाङ्ग चिछोग नाङला श्यार्वी छोक्पा तिवी श्यार्वी के यार्गे जोपकी मिग्यूल ज्याङन्ये ल्यारिम तिवा कियी वान् वाई ।
श्यार्वी के ताङ क्ष्योला यार्गे जोप यिन् सिसिन श्यार्वी चिछोग नाङला श्यार्वी के ताङ लुग्सो रिग्स्युङ तिवा यार्गे जोपकी मिग्युल खुन्ने गो छुवु छोक्पा तिवी लो खोन्माईला ल्यारिम च्यिग ङि गोढिग क्यानी म्यागी । दि हुतुङ राङ यार्गे जोप ताङ सुङक्यो किरु यिन् सिसिन श्यार्वी चिछोग नाङला गो छुन वातु छोक्पा ताङ दिुग तिवा दाशा च्यिगला धुमन्ये, श्यार्वी गोठित तिवा तेरीकी ठोङ्गु लानी श्यार्वी के ला लोप्ज्युङ किरु लोप्टाजी गो जु थुप गोकी । दुकराङ क्यानी ग्याढागकी थोकन्ये साङ श्यार्वी क्ष्यो, रिग्स्यूङ लुग्सो तिवी कोर्ला खेप्डा तोङ थुपु तप्की श्यार्वी के ला लुङ्ठिनकी ल्यारिम तिवा, टि. भी की ल्यारिम तिवा दुकराङ क्यानी पत्रपत्रिकाला श्यार्वी केला साङग्यूर ताङ लेख रचना तिवा साङ ल्हाक्पा सिसिन ल्हाक्पा तोङ थुप गोकी । ज्युक थामा सग श्यार्वी के ताङ क्ष्यो, लुग्सो तिवा सुङक्योप क्यान ज्योक माथुप सिन् ज्युकी ङिमाला श्यार्वा तिवी राङ्गी ताम तेरी ज्येन गल्ने श्यार्वा यिन् शिरु ताम ज्योक मुथुपु ति तप्की श्यार्वा तन्दी तुछोला ल्हाप यिन् सिसिन् श्यार्वा तिवा मर्चा स्योम्बु तिराङ मिन्दा क्याने श्यार्वी के ताङ क्ष्यो तिवा सुङक्योप कि गोउ खाक्छे वाई ।
थुग्जिछे ।
यो लेख गोरखापत्र दैनिक नयाँ नेपाल पृष्ठमा सोनाम याङजी शेर्पाले लेखिएको हो ।
